اساسی ترین صفات خداوند متعال

الرحمن الرحیم

این آیه، بیان روش تربیتی خداوند متعال، یعنی همان رحمت عمومی و رحمت خصوصی اوست. خداوند متعال، بسته به استعداد آفریدگان با استفاده از این دو روش به پرورش آنها می‌پردازد و بر کار آنها نظارت دارد.
اولا با آفرینش هر پدیده زمینه‌ی سوق پیدا کردن و گرایش به کمال آن را فراهم می‌آورد و ثانیا با هدایت هر یک در مسیر خاص خود، آن را به کمال مطلوبش راهنمایی می‌کند و با آن پدیده در همان مسیر همراه می‌شود تا به آن کمال مطلوب برسد.
بنابراین رحمان و رحیم در این آیه گویای راه و روش تربیتی است به خلاف رحمان و رحیم در « بسم الله الرحمن الرحیم » که ذکر آن برای بیان راه و روش نیست بلکه فقط برای بیان صفات خداوند متعال ذکر شده‏اند.

مالک یوم الدین
« مالک » به معنای صاحب اختیار و کسی است که حق تصرف در چیزی رادارد. منظور از « دین » در اینجا روز جزاست و این آیه بیان حکمت خداوند متعال است با این توضیح:

همان خداوندی که پروردگار عالمیان است و صفاتش در آیات پیش یاد شد ( و گفته شد به اقتضای رحمت عام خود همه را می‌آفریند و زمینه‌ی هدایت را برای آن‌ها هموار می‌سازد و هرکس شکر گزار باشد و به خاطر نعمتی که به دست آورده سپاسگزار خداوند متعال باشد و هدایت بپذیرد، به اقتضای اسم رحیم و رحمانیت خداوند منعال، مورد عنایت خاص او قرار می‌گیرد و هدایت می‌شود ... ) همین خدا پس از گذشتن و انقضای زمان عمل و اختیار و تکلیف در عالم آخرت و روز قیامت، جزای هرکس را به تناسب و به اندازه‌ی عملکردش در دنیا به او می‌رساند و او را پاداش یا عذاب می‌دهد و آن روز، این کار از طریق تصرف در موجودات و در حالی انجام می‌شود که کسی در مورد خود یا دیگری اختیاری ندارد و فقط خداوند قهار است که صاحب قدرت و اختیار و تنها اوست که تصمیم گیرنده است و هر کس هر کاری کند فقط به اذن و با اجازه‌ی او خواهد بود.